Kοινωνικό άγχος

Πολλοί άνθρωποι βιώνουν κάποιο άγχος σε ορισμένες κοινωνικές καταστάσεις, ωστόσο, για τα άτομα που βιώνουν κοινωνικό άγχος, αυτά τα αγχώδη συναισθήματα μπορεί να εμφανιστούν στις περισσότερες ή σε όλες τις κοινωνικές καταστάσεις. Το άγχος μπορεί να είναι τόσο έντονο που επηρεάζει αρνητικά τη ζωή τους.

Τα άτομα με διαταραχή κοινωνικού άγχους συχνά βιώνουν υπερβολικές ανησυχίες σχετικά με την κρίση ή τον έλεγχο από άλλους και μπορεί να αποφεύγουν εντελώς κοινωνικές καταστάσεις ή να τις υπομένουν με εξαιρετική δυσφορία. Αυτή η διαταραχή μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινή λειτουργία και να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής.

Το κοινωνικό άγχος μπορεί να εμφανιστεί όταν τα άτομα φοβούνται κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες αναμένουν αρνητικές αξιολογήσεις από άλλους ή αντιλαμβάνονται ότι η παρουσία τους θα κάνει τους άλλους να αισθάνονται άβολα.

Κοινωνικές καταστάσεις που κάποιος με κοινωνική αγχώδη διαταραχή μπορεί να βρει πρόκληση:

-Δημόσια ομιλία
-Συνομιλίες ένας προς έναν
-Ομαδικές αλληλεπιδράσεις
-Κοινωνικές εκδηλώσεις, π.χ. πάρτι
-Γνωρίζοντας καινούριους ανθρώπους
-Πραγματοποίηση τηλεφωνικών κλήσεων
-Συνεντεύξεις δουλειάς
-Έναρξη και διατήρηση συνομιλιών
-Παρουσιάσεις
-Συναντήσεις εργασίας
-Περπάτημα ενόψει των άλλων
-Χρήση δημόσιων τουαλετών
-Τρώγοντας ή πίνοντας μπροστά σε κόσμο
-Το να είσαι διεκδικητικός με τους άλλους
-Μιλώντας με αξιωματούχους

Πώς είναι να ζεις με κοινωνικό άγχος;

Τα γνωστικά σημάδια είναι συνήθως αρνητικές πεποιθήσεις, προκαταλήψεις και σκέψεις για τον εαυτό του ή για κοινωνικές καταστάσεις και μπορεί να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

-Φόβος να μιλήσω με αγνώστους
-Ανησυχείτε μήπως ντρέπεστε
-Φόβος για καταστάσεις όπου υπάρχει η πιθανότητα να κριθείς αρνητικά
-Φόβος ότι οι άλλοι θα παρατηρήσουν το άγχος
-Φόβος για σωματικές αισθήσεις που σχετίζονται με το άγχος
-Έντονο άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις
-Φόβος ανάλυσης απόδοσης
-Τρόμος για επερχόμενα γεγονότα
-Αναμoνή για τη χειρότερη δυνατή συνέπεια από μια αρνητική εμπειρία κατά τη διάρκεια μιας κοινωνικής κατάστασης

Τα σημάδια συμπεριφοράς είναι οι ενέργειες που εκτελούνται από το κοινωνικά ανήσυχο άτομο ως αποτέλεσμα του άγχους του, συμπεριλαμβανομένων:

-Συμπεριφορικά σημάδια
-Αποφυγή ομιλίας
-Αποφεύγοντας να είναι το επίκεντρο της προσοχής
-Αποχώρηση ή διαφυγή από κοινωνικές καταστάσεις
-Χρήση συμπεριφορών ασφαλείας
-Απουσία από το σχολείο ή την εργασία

Τα φυσικά σημάδια είναι εκείνα που συνήθως βιώνονται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια κοινωνική κατάσταση:
-Ιδρώτας
-Γρήγορος καρδιακός παλμός
-Ναυτία
-Αίσθημα δύσπνοιας
-Αίσθηση σαν να έχει αδειάσει το μυαλό
-Λιποθυμία
-Μυϊκή ένταση

Αυτά τα σημάδια δεν θα είναι τα ίδια για όλους όσους βιώνουν κοινωνικό άγχος, καθώς κάποιοι μπορεί να βιώσουν μόνο λίγα ενώ άλλοι μπορεί να βιώσουν πολύ περισσότερα. Είναι σημαντικό να έχετε κατά νου ότι το κοινωνικό άγχος μπορεί να είναι μοναδικό για κάθε άτομο.

Τι προκαλεί το κοινωνικό άγχος;
Οι ακριβείς αιτίες του κοινωνικού άγχους δεν είναι πλήρως κατανοητές, αλλά υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξή του. Συνολικά, το κοινωνικό άγχος πιθανότατα προκαλείται από έναν συνδυασμό γενετικών, περιβαλλοντικών και βιολογικών παραγόντων.

Μια πιθανή αιτία κοινωνικού άγχους είναι η γενετική, καθώς άτομα με οικογενειακό ιστορικό διαταραχών άγχους μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν κοινωνικό άγχος. Όσο ισχυρότερη είναι η γενετική εγγύτητα του ατόμου με άγχος/κατάθλιψη (π.χ. γονέας ή αδερφός), τόσο πιο πιθανό είναι κάποιος να αναπτύξει κοινωνικό άγχος. Επομένως, εάν έχετε έναν γονέα με κοινωνικό άγχος, μπορεί να έχετε περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξετε εσείς οι ίδιοι κοινωνικό άγχος.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ανισορροπίες των νευροδιαβιβαστών σεροτονίνης και ντοπαμίνης θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο στην ανάπτυξη κοινωνικού άγχους. Μια μελέτη, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι υπήρχε αυξημένη δραστηριότητα σεροτονίνης και ντοπαμίνης σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με φόβο (αμυγδαλή) και ανταμοιβές (nucleus accumbens), με μεγαλύτερη δραστηριότητα να συσχετίζεται με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.

Οι απεικονιστικές μελέτες έχουν δείξει ότι εκείνοι με διαταραχή κοινωνικού άγχους επέδειξαν επιλεκτική ενεργοποίηση της αμυγδαλής τους όταν εκτέθηκαν σε ερεθίσματα που σχετίζονται με το φόβο ή έδειξαν διαφορετικά μοτίβα ενεργοποίησης της αμυγδαλής κατά τη διάρκεια της αποστροφής.

Μια περαιτέρω μελέτη διαπίστωσε ότι όσοι είχαν διαταραχή κοινωνικού άγχους είχαν αυξημένη ροή αίματος στην αμυγδαλή τους. Αντίθετα, όσοι δεν είχαν κοινωνική αγχώδη διαταραχή εμφάνισαν αυξημένη ροή αίματος στον εγκεφαλικό φλοιό τους (περιοχή σκέψης και αξιολόγησης).

Θα μπορούσαν επίσης να υπάρχουν περιβαλλοντικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη κοινωνικού άγχους. Οι στρεσογόνοι παράγοντες της ζωής, όπως η εργασία, το σχολείο ή ένα τραυματικό γεγονός, θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την εμφάνιση κοινωνικού άγχους.

Η πρώιμη μάθηση ως παιδί θα μπορούσε επίσης να είναι ένας πιθανός παράγοντας που συμβάλλει. Εάν η οικογένεια ενός ατόμου είναι υπερβολικά επικριτική προς το παιδί, ελεγκτική ή υπερβολικά προστατευτική, αυτό θα μπορούσε να κάνει πιο πιθανό το παιδί να γίνει ανήσυχο.

Επίσης, οι φοβισμένοι και ανήσυχοι γονείς θα μπορούσαν εν αγνοία τους να μεταφέρουν τις δικές τους ανησυχίες και φόβους για κοινωνικές καταστάσεις στα παιδιά τους. Εάν ένας γονιός ανησυχεί υπερβολικά για το τι σκέφτονται οι άλλοι γι’ αυτόν, αυτό θα μπορούσε να το καταλάβει το παιδί, το οποίο μπορεί στη συνέχεια να έχει επίσης τις ίδιες ανησυχίες.

Τα άτομα με κοινωνικό άγχος συχνά αναφέρουν ότι είναι πολύ ντροπαλά ή αποτραβηγμένα ως παιδιά, κάτι που θα μπορούσε να προέρχεται από διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Εάν το ντροπαλό παιδί πέσει θύμα εκφοβισμού ή κακοποίησης λόγω ντροπαλού, αυτό θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει τη ντροπαλότητα, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κοινωνικό άγχος.

O φαύλος κύκλος του άγχους
Αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό- «κοινωνική καταστροφή»-Προσοχή εστιασμένη στον εαυτό και στο περιβάλλον-Συμπεριφορές ασφαλείας-Στρατηγικές αποφυγής

Οι συμπεριφορές αποφυγής είναι κοινές μεταξύ των ατόμων με κοινωνικό άγχος. Μπορεί να αποφεύγουν καταστάσεις που φοβούνται για να μειώσουν το άγχος τους. Αυτό παρέχει άμεση ανακούφιση και μειώνει προσωρινά το άγχος.

Τα άτομα που βασίζονται στην αποφυγή ως μηχανισμό αντιμετώπισης τείνουν να αποφεύγουν άγνωστα άτομα, μεγάλες ομάδες, τηλεφωνήματα, ραντεβού, σχολείο ή εργασία.

Ενώ όμως η αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων μπορεί να κάνει τα κοινωνικά ανήσυχα άτομα να αισθάνονται ασφαλή βραχυπρόθεσμα, δημιουργεί μακροπρόθεσμα προβλήματα καθώς μπορεί να διαιωνίσει το άγχος.

Η αποφυγή εμποδίζει τα άτομα να αμφισβητήσουν τις αρνητικές σκέψεις τους και τις ενισχύει. Περιορίζει επίσης τις ευκαιρίες για θετικές κοινωνικές εμπειρίες που θα μπορούσαν να τους παρακινήσουν να συμμετάσχουν σε περισσότερες κοινωνικές δραστηριότητες.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμένες ευκαιρίες προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης, όπως η αποφυγή συνεντεύξεων για δουλειά για επιθυμητές θέσεις λόγω φόβου ταπείνωσης ή επιτόπου.

Η αποφυγή μπορεί επίσης να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση, προκαλώντας τα άτομα να αισθάνονται ανικανοποίητα με την κοινωνική τους ζωή, να βιώνουν την απομόνωση και πιθανώς να αναπτύξουν κατάθλιψη.

Η συμπεριφορά αποφυγής μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους τομείς της ζωής, διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη στις σχέσεις και την απόδοση της εργασίας.

Επιπλέον, όταν τα άτομα με κοινωνικό άγχος έρχονται τελικά αντιμέτωπα με αναπόφευκτες κοινωνικές καταστάσεις, το άγχος τους μπορεί να είναι ακόμη πιο έντονο λόγω έλλειψης έκθεσης και προετοιμασίας.