“Losing my religion”: Ποιος απομακρύνεται από την πίστη του και γιατί;

Οι ερευνητές άρχισαν πρόσφατα να μελετούν άτομα που δεν είναι πλέον θρησκευόμενα. Αυτή η ομάδα των πρώην θρησκευόμενων ατόμων, αυξάνεται σε αριθμό, αλλά ελάχιστα είναι γνωστά για εκείνους που απομακρύνονται από τη θρησκεία.

Ο Aaron T. McLaughlin, ο Daryl R. Van Tongeren, η Kelly Teahan, ο Don E. Davis, ο Kenneth G. Rice και ο C. Nathan DeWall προσπάθησαν να καλύψουν αυτό το κενό στη γνώση μέσω της έρευνας. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο Psychology of Religion and Spirituality.

Βασιζόμενοι σε προηγούμενη έρευνα (Van Tongeren et al., 2021), οι συγγραφείς διεξήγαγαν δύο μελέτες για να εξετάσουν τα κίνητρα των θρησκευτικών πράξεων πίσω από την εγκατάλειψη της θρησκείας.

Αρχικά, σε μια πιλοτική μελέτη, οι συγγραφείς αναζήτησαν ανθρώπους που εγκατέλειψαν τη θρησκεία τους. Κάθε συμμετέχων έγραψε ένα σύντομο προσωπικό δοκίμιο, το οποίο κωδικοποιήθηκε από την ερευνητική ομάδα. Τέσσερα βασικά θέματα προέκυψαν.

Περίπου το μισό του δείγματος (51,8%) ανέφερε ότι έφυγε για πνευματικούς λόγους ή επειδή ξεπέρασε την πίστη του. Περίπου το ένα πέμπτο του δείγματος (21,9%) ανέφερε θρησκευτικά τραύματα, όπως η υποκρισία των σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης στην Καθολική Εκκλησία. Άλλοι (14,9%) ανέφεραν ότι εγκατέλειψαν τη θρησκεία λόγω προσωπικών αντιξοοτήτων, όπως η ανικανότητα να κατανοήσουν τον τραγικό θάνατο ενός παιδιού ή κοινωνικούς λόγους (11,4%), συμπεριλαμβανομένου του μη φιλόξενου μιας θρησκευτικής κοινότητας.

Στη συνέχεια, στην πρωτογενή μελέτη, οι συγγραφείς εξέτασαν δεδομένα από 643 ντοκουμέντα, δείγματα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Χονγκ Κονγκ και την Ολλανδία. Στόχος τους ήταν να εντοπίσουν διαφορετικές ομάδες με βάση τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους (π.χ. πίστη στον Θεό, δέσμευση στις θρησκευτικές πεποιθήσεις), θρησκευτικές συμπεριφορές (π.χ. συχνότητα εμπλοκής σε θρησκευτικές συμπεριφορές, συχνότητα συναναστροφής με θρησκευόμενα άτομα ), και θρησκευτικές στάσεις (π.χ. στάσεις απέναντι σε θρησκευόμενα άτομα, στάσεις απέναντι στη θρησκεία γενικά).

Οι συγγραφείς αξιολόγησαν επίσης μεταβλητές, όπως θετικό και αρνητικό συναίσθημα, άγχος, κατάθλιψη, αίσθηση αντιληπτού νοήματος στη ζωή, κοινωνική συμπεριφορά, αυτοέλεγχο, σιωπηρές στάσεις προς τον Θεό και συναισθήματα προς τον Θεό.

Χρησιμοποιώντας μια ανάλυση προφίλ, οι συγγραφείς προσδιόρισαν δύο ομάδες:

1. Εκείνοι που είχαν σε μεγάλο βαθμό σταματήσει τις θρησκευτικές συμπεριφορές και είχαν πιο αρνητικές στάσεις απέναντι στη θρησκεία

και

2. Εκείνοι που εξακολουθούσαν να ασκούν θρησκευτικές συμπεριφορές και είχαν πιο θετική στάση απέναντι στη θρησκεία.

Αυτή η τελευταία ομάδα ανέφερε σημαντικά περισσότερα αρνητικά συναισθήματα, άγχος, κατάθλιψη και αρνητικά συναισθήματα προς τον Θεό και λιγότερο θετικό συναίσθημα, αίσθηση νοήματος στη ζωή και αυτοέλεγχο από τα μέλη της ομάδας που διέκοψε.

Το να εξακολουθείς να ασκείς τη θρησκεία μετά την ταυτοποίηση από τη θρησκεία συνδέεται με κακή ψυχική υγεία. Βεβαίως, απαιτούνται πρόσθετα (διαχρονικά) δεδομένα για να διευκρινιστεί εάν η άσκηση μιας πίστης με την οποία δεν ταυτίζεται πλέον κάποιος αποτελεί πίεση για την ψυχική υγεία και την ευημερία ή εάν η κακή ψυχική υγεία μπορεί να οδηγήσει κάποιον στην απομάκρυνση από τη θρησκεία.

Πολλοί άνθρωποι εγκαταλείπουν τη θρησκεία για πνευματικούς λόγους ή λόγω θρησκευτικών τραυμάτων. Ωστόσο, μερικοί που απομακρύνονται από τη θρησκεία μπορεί να συνεχίσουν να εμπλέκονται σε θρησκευτικές συμπεριφορές παρόλο που δεν ταυτίζονται πλέον ως θρησκευόμενοι.

Πράγματι, άλλη εργασία έχει εντοπίσει ένα φαινόμενο θρησκευτικού υπολείμματος, σύμφωνα με το οποίο η θρησκευτική ψυχολογία και η συμπεριφορά κάποιου επιμένουν μετά την απομάκρυνση (Van Tongeren et al., 2021).

Το τοπίο της θρησκείας αλλάζει. Απαιτείται μελλοντική εμπειρική εργασία για την καλύτερη κατανόηση της φύσης αυτής της θρησκευτικής αλλαγής. Ειδικότερα, η έρευνα σχετικά με τις θρησκευτικές πράξεις είναι κρίσιμη για την πληρέστερη κατανόηση της ψυχολογίας της θρησκείας και της πνευματικότητας όλων των ατόμων—συμπεριλαμβανομένων των πρόσφατα μη θρησκευόμενων.

Αναφορές:

• McLaughlin, A. T., Van Tongeren, D. R., Teahan, K., Davis, D. E., Rice, K. G., & DeWall, C. N. (2022). Who are the religious “dones?”: A cross-cultural latent profile analysis of formerly religious individuals. Psychology of Religion and Spirituality, 14(4), 512–524. https://doi.org/10.1037/rel0000376

• Van Tongeren, D. R., DeWall, C. N., Chen, Z., Sibley, C. G., & Bulbulia, J. (2021). Religious residue: Cross-cultural evidence that religious psychology and behavior persist following deidentification. Journal of Personality and Social Psychology, 120(2), 484–503. https://doi.org/10.1037/pspp0000288

Mετάφραση από https://www.apa.org/