Η επίδραση της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία

Η οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα την τελευταία δεκαετία είχε δραματικές επιπτώσεις σε πολλούς τομείς της ζωής, με σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του πληθυσμού. Η κρίση όχι μόνο επέφερε σημαντική επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών, αλλά και δημιούργησε αυξημένα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης, και αυτοκτονιών. Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής ανασφάλειας είναι βαθιές, καθώς η απώλεια εργασίας, η φτώχεια και η αβεβαιότητα για το μέλλον καθιστούν τους πολίτες πιο ευάλωτους σε ψυχικές διαταραχές.

Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, τα συστήματα υγείας υπέστησαν σοβαρές περικοπές στους προϋπολογισμούς τους, γεγονός που επηρέασε άμεσα την πρόσβαση των πολιτών σε υπηρεσίες υγείας. Σύμφωνα με δεδομένα του 2013 από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, περίπου το 60% των ασθενών με χρόνιες παθήσεις αντιμετώπισε δυσκολίες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, ενώ πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν να μειώσουν τη δόση της θεραπείας τους λόγω της οικονομικής στενότητας. Οι διαρκείς περικοπές στις φαρμακευτικές δαπάνες και τα μακρά χρονικά διαστήματα αναμονής για ιατρικές επισκέψεις επηρέασαν σημαντικά την υγεία των πολιτών.

Κατάθλιψη και ψυχικές διαταραχές

Η οικονομική κρίση συνοδεύτηκε από μια δραματική αύξηση της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών. Έρευνα του 2013 έδειξε ότι το ποσοστό της μείζονος κατάθλιψης αυξήθηκε από 3,3% το 2008 σε 8,2% το 2011. Η οικονομική πίεση προκάλεσε σοβαρό συναισθηματικό βάρος στους πολίτες, με τους ανθρώπους που αντιμετώπισαν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες να εκδηλώνουν περισσότερα συμπτώματα κατάθλιψης. Επιπλέον, οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 36% την περίοδο 2007-2011, με τα ποσοστά να σχετίζονται άμεσα με την ανεργία και τις οικονομικές δυσκολίες.

Οι επιπτώσεις στα παιδιά και τους εφήβους

Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης ήταν επίσης εμφανείς στη ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων. Κατά την περίοδο της κρίσης, τα περιστατικά ψυχοκοινωνικών προβλημάτων αυξήθηκαν κατά 40%, ενώ οι διαταραχές συμπεριφοράς αυξήθηκαν κατά 28%. Παράλληλα, αυξήθηκαν οι περιπτώσεις σχολικής εγκατάλειψης, αυτοτραυματισμών και χρήσης παράνομων ουσιών μεταξύ των εφήβων. Οι γονείς, που αντιμετώπιζαν υψηλά ποσοστά ανεργίας και σοβαρά οικονομικά προβλήματα, βρέθηκαν αντιμέτωποι με αυξημένη οικογενειακή σύγκρουση, γεγονός που επηρέασε αρνητικά την ψυχική υγεία των παιδιών τους.

Ο ρόλος της ανεργίας και της φτώχειας

Η ανεργία, η οποία έφτασε το 27% το 2013, και η φτώχεια αποτέλεσαν κύριους παράγοντες που συνέβαλαν στην επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Έρευνες δείχνουν ότι κάθε 1% αύξηση στην ανεργία συνδέεται με αύξηση 0,79% στις αυτοκτονίες σε άτομα κάτω των 65 ετών. Η κοινωνική ανασφάλεια και η απώλεια της κοινωνικής συνοχής, που προκλήθηκαν από την κρίση, αύξησαν τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών ψυχικών διαταραχών, ενώ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού παρέμεινε χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

Αντιμετώπιση και προτάσεις

Η κρίση προκάλεσε την ανάγκη για άμεσες και οικονομικά αποδοτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των ψυχικών επιπτώσεων. Μία από τις πλέον αποτελεσματικές ενέργειες ήταν η ίδρυση κινητών μονάδων ψυχικής υγείας στις Κυκλάδες, που παρέχουν υπηρεσίες σε απομακρυσμένες περιοχές. Επίσης, η προώθηση ομάδων αυτοβοήθειας για την κατάθλιψη, τόσο σε αστικές όσο και σε αγροτικές περιοχές, απέδειξε ότι μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην ψυχική υγεία των ατόμων με χαμηλό κόστος, προσφέροντας υποστήριξη σε ευάλωτες ομάδες.

Τέλος, η συνεργασία με την Εκκλησία και άλλους βασικούς φορείς υποστήριξης της κοινότητας αποδείχθηκε σημαντική για την προώθηση της ψυχικής υγείας. Μέσω της δημιουργίας κοινωνικών δομών, όπως φαρμακεία και καταστήματα τροφίμων για τους άπορους, καθώς και μέσω συμβουλευτικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της φτώχειας, προσφέρθηκαν ουσιαστικές λύσεις στις ανάγκες των πολιτών.

Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του πληθυσμού, με την αύξηση της κατάθλιψης, των αυτοκτονιών και των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων να καταδεικνύουν την ευαλωτότητα της κοινωνίας. Η επείγουσα ανάγκη για παρεμβάσεις σε θέματα ψυχικής υγείας οδήγησε σε καινοτόμες δράσεις που βοήθησαν στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων. Ωστόσο, η ανάγκη για συνεχιζόμενη υποστήριξη και ενίσχυση του συστήματος ψυχικής υγείας παραμένει επιτακτική.

Βιβλιογραφία

1. Economou, M., et al. (2013). “Economic crisis and mental health in Greece.” Journal of Affective Disorders.
2. Stylianidis, S. (2012). Psychiatric reform and austerity in Greece. Panteion University.
3. Brown, G. W., et al. (1995). “Humiliation and depression: The role of social factors.” Psychological Medicine.
4. Farmer, A., & McGuffin, P. (2003). Aetiology of major depression and bipolar disorder. London: Gaskell.
5. Anagnostopoulos, D., & Soumaki, E. (2013). “Children and adolescents’ mental health during the economic crisis in Greece.” The Lancet.