Ψυχολογία

Προσφορά βοήθειας και αλτρουισμός

Η προσφορά βοήθειας και ο αλτρουισμός αποτελούν δύο βασικές μορφές φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς, δηλαδή ενέργειες που στοχεύουν στο να ωφελήσουν άλλους χωρίς προσδοκία προσωπικού οφέλους. Ο αλτρουισμός, ως ηθική αρχή και πρακτική, πηγάζει από την επιθυμία για βελτίωση της ευημερίας των άλλων, ακόμη και όταν υπάρχει προσωπικό κόστος. Το παρόν άρθρο εξετάζει την έννοια της προσφοράς βοήθειας, τις διάφορες μορφές αλτρουιστικής συμπεριφοράς και τους παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεση των ατόμων να βοηθήσουν.

Ορισμοί και μορφές φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς

Η προσφορά βοήθειας αναφέρεται σε κάθε πράξη που έχει θετική κοινωνική επίδραση, προάγοντας την ευημερία ενός ατόμου ή της κοινωνίας γενικότερα. Η φιλοκοινωνική συμπεριφορά εκφράζεται μέσα από μια σειρά ενεργειών που προάγουν το καλό, ενώ ο αλτρουισμός, ως μια συγκεκριμένη μορφή βοήθειας, χαρακτηρίζεται από την ανιδιοτέλεια και την απουσία αναμονής αμοιβής.

Παραδείγματα προσφοράς βοήθειας και αλτρουισμού

Η προσφορά βοήθειας μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς τρόπους, όπως η εθελοντική εργασία, η φιλανθρωπία ή ακόμη και μικρές καθημερινές πράξεις, όπως το να βοηθάμε έναν ηλικιωμένο στο δρόμο. Τα παραδείγματα αλτρουιστικής συμπεριφοράς περιλαμβάνουν πράξεις όπως η αυτοθυσία ή η προσφορά βοήθειας σε άτομα που βρίσκονται σε κρίσιμες καταστάσεις, χωρίς κανένα προσωπικό όφελος. Ο Καλός Σαμαρείτης, για παράδειγμα, αποτελεί κλασικό παράδειγμα αλτρουισμού​.

Παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά βοήθειας

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεση των ανθρώπων να βοηθήσουν ποικίλλουν. Ο αριθμός των παρευρισκομένων, η σαφήνεια της κατάστασης και η τοποθεσία (π.χ. πόλη ή χωριό) επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ατόμου σε κρίσιμες καταστάσεις. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι η δολοφονία της Kitty Genovese το 1964, όπου παρότι 38 μάρτυρες παρακολούθησαν την επίθεση, κανείς δεν επενέβη. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται “φαινόμενο του αμέτοχου παρατηρητή” (bystander effect), κατά το οποίο η παρουσία πολλών παρατηρητών μειώνει την πιθανότητα να παρέμβει κάποιος για να βοηθήσει​.

Ο αλτρουισμός στα ζώα

Ο αλτρουισμός δεν περιορίζεται μόνο στους ανθρώπους αλλά παρατηρείται και στα ζώα. Για παράδειγμα, τα δελφίνια βοηθούν άλλα άρρωστα δελφίνια να αναπνέουν, ενώ οι νυχτερίδες βαμπίρ μοιράζονται το αίμα τους με άλλες νυχτερίδες που δεν έχουν τραφεί για αρκετές ημέρες​. Αυτές οι συμπεριφορές δείχνουν ότι ο αλτρουισμός μπορεί να έχει εξελικτική αξία και να προάγει την επιβίωση του είδους.

Η προσφορά βοήθειας και ο αλτρουισμός είναι σύνθετα φαινόμενα που συνδέονται με την ενσυναίσθηση και τις κοινωνικές αξίες. Παρά το γεγονός ότι πολλές φορές η κοινωνική πίεση ή η προσωπική ευθύνη μπορεί να εμποδίζουν κάποιον να βοηθήσει, η ενσυναίσθηση και η αίσθηση ευθύνης απέναντι στον συνάνθρωπο παραμένουν θεμελιώδη στοιχεία για την ανάπτυξη φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς.

Βιβλιογραφία

  1. Latane, B., & Darley, J. M. (1970). The Unresponsive Bystander: Why Doesn’t He Help?. Prentice-Hall.
  2. Krebs, D., & Miller, M. (1985). Altruism and Prosocial Behavior. Annual Review of Psychology.