Λογοψυχολογία: κατασκευή, δράση και ρητορική στον Λόγο

Η λογοψυχολογία είναι μια θεωρητική και μεθοδολογική προσέγγιση που εστιάζει στην κατασκευή των νοημάτων μέσω του λόγου, τη δράση που παράγει ο λόγος και τη ρητορική του διάσταση. Αυτή η προσέγγιση έχει τις ρίζες της στην κοινωνικο-κονστρουξιονιστική θεωρία, όπου ο κόσμος και τα νοήματά του δεν θεωρούνται δεδομένα, αλλά κατασκευάζονται μέσα από τη γλώσσα και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Κατασκευή

Η λογοψυχολογία ως θεωρία βασίζεται στον κοινωνικό κονστρουξιονισμό, που υποστηρίζει ότι ο κόσμος και τα περιεχόμενά του δεν υπάρχουν ως αντικειμενικές οντότητες, αλλά κατασκευάζονται μέσω του λόγου. Η γλώσσα δεν είναι απλώς ένα μέσο περιγραφής της πραγματικότητας, αλλά ενεργεί ως εργαλείο που διαμορφώνει αυτήν την πραγματικότητα. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν προϋπάρχοντες γλωσσικούς πόρους, όπως μεταφορές, αφηγηματικές φόρμες και συγκεκριμένους όρους, για να δημιουργήσουν νοήματα. Η “ενεργητική επιλογή” αναφέρεται στην επιλεκτική χρήση αυτών των πόρων, με κάποιους να τονίζονται και άλλους να παραμένουν απόντες, δημιουργώντας έτσι συγκεκριμένες κατασκευές της πραγματικότητας.

Δράση

Η λογοψυχολογία μετατοπίζει την έμφαση από τη νοητική διεργασία στη δράση που επιτελείται μέσω του λόγου. Ο λόγος δεν είναι μόνο ένα μέσο έκφρασης σκέψεων, αλλά είναι δράση που επιφέρει αποτελέσματα. Αυτό προέρχεται από τη θεωρία των ομιλιακών πράξεων και την αναλυτική φιλοσοφία της γλώσσας, που αναγνωρίζουν ότι οι λέξεις δεν περιγράφουν απλώς τον κόσμο, αλλά τον διαμορφώνουν. Η δράση που εκτελείται μέσω του λόγου επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις και διαμορφώνει τη συμπεριφορά των ατόμων στην καθημερινότητα.

Ρητορική

Η τρίτη διάσταση της λογοψυχολογίας είναι η ρητορική, η οποία επικεντρώνεται στη σύγκρουση, τη διαφωνία και την αντιπαράθεση. Η ρητορική θεωρία του Billig υποστηρίζει ότι οι απόψεις που διατυπώνονται δημόσια είναι σχεδιασμένες για να αντικρούσουν εναλλακτικές θέσεις. Τα επιχειρήματα δεν είναι απλώς ατομικές αντιδράσεις, αλλά είναι θέσεις που τοποθετούνται σε ένα πλαίσιο ευρύτερου δημόσιου διαλόγου. Κάθε άποψη που διατυπώνεται συνεπάγεται την απόρριψη μιας αντίθετης άποψης, και αυτή η αντιπαράθεση είναι αναπόσπαστο μέρος του τρόπου με τον οποίο κατανοούμε και διαμορφώνουμε τον κόσμο.

Η λογοψυχολογία προσφέρει έναν ισχυρό φακό για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο λόγος κατασκευάζει την πραγματικότητα, δρα ως μέσο δράσης και διαμορφώνει τις κοινωνικές σχέσεις μέσω της ρητορικής αντιπαράθεσης. Η προσέγγιση αυτή μετατοπίζει την έμφαση από την παραδοσιακή ψυχολογία που επικεντρώνεται στις νοητικές διεργασίες προς μια πιο δυναμική και κοινωνικά προσανατολισμένη κατανόηση του λόγου ως δράσης.

Βιβλιογραφία

Billig, M. (1991). Ideology and Opinions: Studies in Rhetorical Psychology. SAGE Publications.
Potter, J. (1996). Representing Reality: Discourse, Rhetoric and Social Construction. SAGE Publications.
Pomerantz, A. (1984). Agreeing and Disagreeing with Assessments: Some Features of Preferred/Dispreferred Turn Shapes. Cambridge University Press.
Heritage, J., & Greatbatch, D. (1986). Generating Applause: A Study of Rhetoric and Response at Party Political Conferences. American Journal of Sociology.