Πώς τα χαρακτηριστικά μας επηρεάζουν την αυτοεικόνα μας;

Η προσωπικότητα και η αυτοεκτίμηση είναι δύο βασικές πτυχές της ανθρώπινης ψυχολογίας που συνδέονται στενά. Η αυτοεκτίμηση, δηλαδή η αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας και την αξία μας, επηρεάζεται άμεσα από το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως περιγράφονται στο γνωστό μοντέλο των «Big Five».

Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στο πώς αισθανόμαστε για τον εαυτό μας, την αξία και τις ικανότητές μας. Μπορούμε να την περιγράψουμε ως την αξιολόγηση που κάνει ένα άτομο για τον εαυτό του, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την αξία και τη σημασία του. Τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση νιώθουν σίγουρα για τις ικανότητές τους και την αξία τους, ενώ εκείνοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να αμφισβητούν τον εαυτό τους και να αντιμετωπίζουν συναισθήματα ανασφάλειας.

Τα πέντε κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας

Η σύγχρονη ψυχολογία χρησιμοποιεί το μοντέλο της Μεγάλης Πεντάδας (Big Five) για να περιγράψει τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Αυτά τα πέντε χαρακτηριστικά είναι:

1. Εξωστρέφεια: Πόσο κοινωνικός, δραστήριος και επικοινωνιακός είναι κάποιος.
2. Ευχάριστη διάθεση (συνεργασία): Η ικανότητα του ατόμου να είναι ευγενικό, συνεργάσιμο και να σχετίζεται θετικά με τους άλλους.
3. Ευσυνειδησία: Ο βαθμός στον οποίο κάποιος είναι οργανωμένος, υπεύθυνος και προσηλωμένος στους στόχους του.
4. Ανοιχτότητα στην εμπειρία: Πόσο ανοιχτός είναι κάποιος σε νέες ιδέες, εμπειρίες και δημιουργικές σκέψεις.
5. Νευρωτισμός: Η τάση να βιώνει κάποιος άγχος, ανησυχία και συναισθηματική αστάθεια.

Η προσωπικότητα επηρεάζει σημαντικά την αυτοεκτίμηση ενός ατόμου. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα που εμφανίζουν υψηλά επίπεδα εξωστρέφειας, ευσυνειδησίας, ανοιχτότητας στην εμπειρία και ευχάριστης διάθεσης τείνουν να έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση. Αντίθετα, ο νευρωτισμός συνδέεται με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, καθώς τα άτομα με υψηλό νευρωτισμό βιώνουν πιο συχνά άγχος και ανασφάλεια.

• Εξωστρέφεια: Οι εξωστρεφείς άνθρωποι τείνουν να είναι πιο θετικοί, αισιόδοξοι και σίγουροι για τον εαυτό τους. Η κοινωνικότητα και η ενεργητικότητα τους βοηθούν να αναπτύσσουν σχέσεις και να νιώθουν αποδεκτοί, ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή τους.
• Ευχάριστη διάθεση: Όταν κάποιος είναι ευχάριστος και συνεργάσιμος, τείνει να έχει πιο υγιείς κοινωνικές σχέσεις. Αυτό δημιουργεί ένα περιβάλλον αποδοχής και εκτίμησης, γεγονός που ενισχύει την αυτοεκτίμηση.
• Ευσυνειδησία: Η ικανότητα να βάζεις στόχους και να τους πετυχαίνεις οδηγεί σε αίσθηση ολοκλήρωσης και επιτυχίας, αυξάνοντας την αυτοεκτίμηση.
• Ανοιχτότητα στην εμπειρία: Άτομα που είναι ανοιχτά σε νέες εμπειρίες και ιδέες τείνουν να αναπτύσσουν δημιουργικότητα και ευελιξία. Αυτή η αίσθηση της προσωπικής ανάπτυξης και μάθησης ενισχύει την αυτοεκτίμηση.
• Νευρωτισμός: Τα άτομα που παρουσιάζουν υψηλό νευρωτισμό βιώνουν περισσότερο άγχος, αμφιβολία και συναισθηματική αστάθεια, κάτι που μειώνει την αυτοεκτίμησή τους. Η συνεχής ανησυχία για την απόδοσή τους και οι αρνητικές σκέψεις μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Η μελέτη έδειξε επίσης ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα σε σχέση με την προσωπικότητα και την αυτοεκτίμηση. Ενώ η αυτοεκτίμηση δεν διέφερε σημαντικά μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι γυναίκες εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα νευρωτισμού σε σύγκριση με τους άνδρες, κάτι που επηρεάζει αρνητικά την αυτοεκτίμηση.

Βιβλιογραφία

• Caspi, A., Roberts, B. W., & Shiner, R. L. (2005). Personality development: Stability and change. Annual Review of Psychology, 56, 453–84.
• Coopersmith, S. (1967). The Antecedents of Self-Esteem. San Francisco: W.H. Freeman.
• Goldberg, L. R. (1999). A broad-bandwidth, public domain, personality inventory measuring the lower-level facets of several five-factor models. Personality Psychology in Europe, 7, 7–28.